“Lekker uurtjes maken, joh. Dan heb je ook geen tijd voor kattenkwaad.” Ik heb het vaak gehoord in de tijd dat ik op de markt werkte. Nu ik al wat jaren werk valt het kattenkwaad gelukkig mee en heb altijd een zakcentje gehad voor een brommer of computer. Maar is in ons dorp het werken niet een doel op zich geworden? Heeft het wel nut? Laten wij niet juist het ‘kattenkwaad’ liggen?
De 40 urige werkweek hebben we te danken aan Henry Ford, begin 20ste eeuw. Hij paste de werktijden aan van zes dagen naar vijf en een vast aantal uren arbeid. Revolutionair op zich, want zijn motivatie was niet de productiviteit in de fabriek, maar de vrije tijd waarin mensen geld gingen uitgeven en de goede naam dat zijn bedrijf dat opleverde. Zijn visie en auto’s bestaan nog steeds wereldwijd. Dolly Parton bezong het fenomeen al ‘Working nine to five!’
Precies een eeuw later is de tijd rijp voor een volgende stap, de 6 urige werkdag. Ja contractueel 2 uur minder per dag. Is het de grootste onzin of werkelijk een verbetering? Maar in zes uur worden er toch geen krentenbollen gebakken. En de markt dan? Ik ken geen visboer die met 6 uurtjes werken klaar is.
Ik ben sinds kort lid van een kenniskring van jonge ondernemers die nadenken over een nieuwe manier van werken. Het idee van een nieuw werksysteem verbaasde mij eerst, maar hoe meer ik er over denk, hoe meer het de toekomst in zich lijkt te houden. In Zweden en Denemarken draaien al bedrijven zeer veelbelovend met het systeem van 6 urige werkdagen. In Nederland lopen proeven met deze nieuwe manier van werken. Bijzonder maar misschien wel de toekomst.
Even wat toelichting:
De productiviteit van een werknemer is sinds de jaren tachtig meer dan verdrievoudigd. De efficiëntie en output van bedrijven nog veel meer. Dat heeft ook veel werkdruk, stress en uiteindelijk burn-outs met zich mee gebracht. Het lukt ons als economie nog steeds niet heel goed om vrouwen volwaardig aan het werk te houden na hun eerste zwangerschapsverlof. Het worden meestal parttime banen en de groei en ambitie is weg. Het blijkt regelmatig uit onderzoeken dat het laatste uurtje van de werkdag nauwelijks productief is, de energie is op. Veel werknemers en zelfstandigen vinden geld niet meer het belangrijkste argument voor werk; het draait om maatschappelijke betrokkenheid, cursusaanbod, flexibiliteit.
Het idee van de 6 urige werkweek (vaak benoemd als SSE: Short-Shift-Economy) is gebaseerd op shifts werken van 6 uur. Waarbij bijvoorbeeld zorginstellingen naar vier shifts op een dag gaan, productiebedrijven naar 1 of 2 shifts en retail en ambulante handel naar 2 keer shifts van 6 uur.
Een 6 uurige werkdag heeft geen lunchpauze, na de pauze is de productiviteit aangetoond minder. De werkdag is dus één geheel in productiviteit. Er is dus niet meer personeel nodig om het zelfde te doen. Er past wel een extra shift in de dag voor nog meer output als bedrijf.
Er zijn geen parttime banen meer. Je werkt een dagdeel en hebt daarna meer tijd voor ontspanning, of je gezin. Werknemers met kinderen kunnen hun werk en kinderopvang veel makkelijker combineren. De situatie waarbij de ene partner in de ochtend werkt en de ander in de middag ligt voor de hand. De werknemers die de ochtend de productie, de bouw of de marktkraam opstarten en de middagploeg die vol nieuwe energie het werk afmaakt en opruimt. En docenten? Een 6 urige schooldag is ook prima te combineren met diezelfde 6 urige shifts van de ouders. Ook op scholen vervalt de middagpauze en zijn de leerlingen elke dag eerder klaar.
De lopende projecten wijzen uit dat er nauwelijks minder productiviteit is, vooral minder ziekteverzuim en betere werksfeer. De kwaliteit van het werk en de energie in het team gaat omhoog. Naast de werkdag is er ook 2 uur meer tijd om aan het gezin en ontspanning te besteden. Meer quality-time, meer consumeren.
Maar wat hebben wij hier in Bunschoten er aan? Is het haalbaar?
De praktische aanpassing in het bedrijf is maar een kleine stap, zeker als werknemers er meer flexibiliteit en vrije tijd voor terug krijgen.
Het vereist voor ons als harde werkers (veel uren maken, weinig kattenkwaad) vooral een verandering in denkwijze. Het idee dat iemand 12 uur op de markt keihard werkt op een patatje en een Redbull is overtrokken. Het idee is dat je dezelfde markt met twee groepen medewerkers runt. Twee keer nieuwe energie, keuze in shifts voor de medewerkers, geen pauzes meer, meer gedreven personeel, nauwelijks meer personeelskosten.
En de nadelen dan? Of is het een gouden ei?
De nadelen vallen mee. Bedrijven willen wel graag meer dan 6 uur bereikbaar zijn, dus iets meer personeel in de servicebehandeling. Maar vrijwel elk bedrijf of winkel heeft nu al ruimere openingstijden als die traditionele 8 uur per dag. Je middagploeg voor de markt moet wel apart komen rijden, maar ach kan je gelijk nog wat bestellingen meenemen of de voorraad aanvullen.
Een nieuw idee, een nieuwe manier van arbeid organiseren. Een systeem voor de toekomst?